ΣτΕ 256/2014: ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΙΤΛΩΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΑΣΟΥΣ

Ανάκληση Οριστικών Τίτλων Παραχώρησης δημόσιου δάσους, διότι διαπιστώθηκε από την Διοίκηση ότι η έκταση εγκαταλείφθηκε από την ημέρα του οριστικού παραχωρητηρίου μέχρι την έναρξη του ν. 3208/2003 και δεν εκπληρώνεται στο διηνεκές ο σκοπός της παραχώρησης.

 6. Επειδή, με τις διατάξεις του ν. 2636/1921 «Περί διαθέσεως δη­μοσίων δασικών εκτάσεων δια γεωργικούς, δενδροκομικούς και άλλους κοινής ωφελείας σκοπούς» (Α΄ 135), οι οποίες κωδικοποιήθηκαν στα άρ­θρα 204 επόμ. του Δασικού Κώδικα του 1924 [ν. 3077/1924 (Α΄ 113)], που καταργήθηκε με το άρθρο 251 παρ. 1 του Δασικού Κώδικα 1929 [ν. 4173/1929 (Α΄ 205)], δημόσιες δασικές εκτάσεις, των οποίων η αξία δεν ήταν σπουδαία από δασοπονική άποψη, επιτρεπόταν να παραχωρηθούν κατά κυριότητα, μετά από δημοπρασία, σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα ιδι­ωτικού δικαίου εφ' όσον ήταν κατάλληλες για γεωργική καλλιέργεια ή δεν­δρο­κομική εκμετάλλευση. Αντίστοιχες προς τις διατάξεις αυτές περιελήφ­θησαν στα άρθρα 180 επόμ. του Δασικού Κώδικα 1929 [ν. 4173/1929], στον α.ν. 857/1937 (Α΄ 367), στα άρθρα 14 επόμ. του Δασικού Κώδικα 1969 [ν.δ. 86/1969 (Α΄ 7)] και στο άρθ. 46 ν. 998/1979. Η ανωτέρω παρα­χώρηση αποβλέπει στην εκμετάλλευση των εν λόγω εκτάσεων για τον προανα­φερθέντα σκοπό δημοσίου συμφέροντος, που κρίθηκε από το νο­μοθέτη επωφελέστερος για την εθνική οικονομία, και τελεί πάντοτε, ασχέ­τως, δη­λαδή, από την έκδοση οριστικού παραχωρητηρίου ή την παρέ­λευση μα­κρού χρόνου, υπό την προϋπόθεση ότι διατηρείται η γεωργοδεν­δροκομική καλλιέργεια (πρβλ. ΣΕ 4667/11, 3937/06, 2051/03). Ήτοι με την παρα­χώρηση της εκτάσεως προς τον ανωτέρω σκοπό δεν αποχαρακτηρί­ζεται η παραχωρούμενη δασική έκταση, αλλά απλώς επιτρέπεται η χρησι­μο­ποίησή της για μόνιμη γεωργική ή δενδροκομική εκμετάλλευση, απο­κλείεται δε η περαιτέρω αλλαγή της χρήσεως της παραχωρηθείσας εκτά­σεως σε οικιστική ή άλλη (πρβλ. ΣΕ 1661/05, 2077/04). Επομένως, κατά γε­νική αρχή που απορρέει από τη δασική νομοθεσία, όπως αλληλοδιαδό­χως ίσχυσε, αν η προϋπόθεση αυτή δεν συνέτρεχε κατά την έκδοση του οριστικού παραχωρητηρίου, ή αν εκλείψει μεταγενεστέρως λόγω πράξεων ή παραλείψεων του παραχωρησιούχου ή των διαδόχων του, η παραχώ­ρηση υπόκειται σε άρση με διοικητική πράξη, που εκδίδεται μόλις διαπι­στωθεί η έλλειψη ή η απώλεια της προϋποθέσεως αυτής (ΣΕ 3947/08, 3937/06, 2051/03, 1592/87), επί δε της εκτάσεως εφαρμόζονται οι διατά­ξεις της δασικής εν γένει νομοθεσίας (πρβλ. ΣΕ 1661/05, 2078/04, 566/79).

    7. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέ­λου της υποθέσεως προκύπτουν τα εξής: Με τις υπ' αριθμ. πρωτ. 31888/ 1705/12.03.1935 και 14158/4158/24.05.1937 αποφάσεις της Γενι­κής Διοί­κησης Μακεδονίας, Δ/νση Δασών παραχωρήθηκαν οριστικώς κατά πλήρη κυριότητα έναντι συμφωνηθέντος τιμήματος στον Κ. Α., φε­ρόμενο ως δικαιοπάροχο των ήδη αιτούντων, δύο συνολικώς εκτάσεις (ενός στρέμματος η κάθε μία) στον Όρμο Παναγίας Κοινότητας Αγίου Νι­κολάου Χαλκιδικής για γεωργική καλλιέργεια, συντάχθηκαν δε και σχετικά πρωτόκολλα εγκατάστασης από το Δασαρχείο Πολυγύρου (βλ. αντιστοί­χως από 13.04.1935 και 21.08.1937 πρωτόκολλα εγκατάστασης). Όπως προκύπτει από το υπ' αριθμ. 1577/09.08.1975 συμβόλαιο της συμβολαιο­γράφου Α. Α., οι ως άνω εκτάσεις μεταβιβάσθηκαν από τον Κ. Α. στους Α. Κ., Α. Φ. και Ι. Τ. Όπως προκύπτει από το υπ' αριθμ. 3852/25.07.1976 έγγραφο του Δασαρχείου Πολυγύρου, το 1976 είχε γίνει οριοθέτηση της επίμαχης εκτάσεως κατόπιν αιτήσεως του Α. Κ., η οποία, ωστόσο, ανακλήθηκε με το υπ' αριθμ. 4570/20.08.1976 έγγραφο του Δασαρχείου Πολυγύρου, σε εκτέλεση της υπ' αριθμ. 52302/12.08.1976 διαταγής της Δ/νσης Δασών Χαλκιδικής, λόγω μη σωστής οριοθέτησης και προκειμένου να προσδιορισθεί η φερόμενη ως αρχική παραχώρηση από την τότε υπηρεσία Δημοσίων Κτημάτων. Ενόψει αυτών, με το υπ' αριθμ. πρωτ. 3854/15.09.1976 έγγραφό του το Δασαρχείο Πολυγύρου απέρριψε την από 16.07.1976 αίτηση του ήδη πρώτου αιτούντος Α. Κ. περί χορηγήσεως σε αυτόν άδειας εκχέρσωσης της επίμαχης έκτα­σης των δύο στρεμμάτων για μόνιμη δενδροκομική καλλιέργεια. Σημειω­τέον ότι με το υπ' αριθμ. πρωτ. Δ 3736/18.10.1978 έγγραφο του Δασαρ­χείου Κοζάνης κοινοποιήθηκε σε όλους τους δασολόγους και τεχνολόγους δασοπονίας η υπ' αριθμ. πρωτ. 383/15.01.1959 γνωμοδότηση του Νομι­κού Συμβουλίου του Κράτους σχετικά με την ανάκληση παραχωρητηρίων δημοσίων εκτάσεων. Εν συνεχεία, με τις υπ' αριθμ. καταθ. 37/20.10.1993 αντιρρήσεις τους ενώπιον του Ειρηνοδικείου Συκιάς οι ήδη αιτούντες ζήτη­σαν τη διόρθωση του ήδη αναρτηθέντος προσωρινού Δασικού Κτηματικού Χάρτη του Δασαρχείου Πολυγύρου ως προς τον εσφαλμένο χαρακτηρισμό ως «έκτασης δημοσίας δασικού χαρακτήρα» της αγροτικής γης ιδιοκτησίας τους, φερόμενης ως συνολικής έκτασης 3.600 τ.μ. Οι αντιρρήσεις αυτές έγιναν δεκτές με την υπ' αριθμ. 29/1996 απόφαση του Ειρηνοδικείου Συ­κιάς, με την οποία διατάχθηκε η διόρθωση του προσωρινού κτηματολογι­κού χάρτη και η καταγραφή σε αυτόν της επίμαχης εκτάσεως 3.600 τ.μ. ως αγροτικής έκτασης ιδιοκτησίας των ήδη αιτούντων. Αντίθετες εφέσεις κατά της ως άνω απόφασης απορρίφθηκαν με την υπ' αριθμ. 223/1996 από­φαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Χαλκιδικής (διαδικασία εκουσίας). Σε συμμόρφωση προς τις ως άνω αποφάσεις η Δ/νση Δασών Χαλκιδικής με την υπ' αριθμ. 12/06.06.1997 πράξη της προέβη σε διόρθωση του δασικού χάρτη και συγκεκριμένα τμήμα του Κ.Α. (Κωδικό Αριθμό) 5197 για έκταση εμβαδού 3.177,05 τ.μ., ο οποίος στον κτηματολογικό πίνακα πήρε τον Κ.Α. 6117 και τμήμα του Κ.Α. 6119 για έκταση εμβαδού 422,95 τ.μ. (σύνολο 3.600 τ.μ.), ο οποίος στον κτηματολογικό πίνακα πήρε τον Κ.Α. 6118. Ωστόσο, σύμφωνα με την από την από 20.11.1999 έκθεση αυτοψίας και φωτοερμηνείας, η επίδικη έκταση των 3.600 τ.μ. στις Α/Φ των ετών 1945, 1960, 1971 και 1993 έφερε συνεχώς δασική βλάστηση αείφυλλων πλατύ­φυλλων με διάσπαρτα πεύκα, χωρίς να εμφανίζει ίχνη καλλιέργειας, την δε ημέρα της αυτοψίας έφερε βλάστηση αείφυλλων πλατύφυλλων (σχίνια, πουρνάρια, ρείκια κ.λπ.) με λίγες διάσπαρτες ελιές 2-3 ετών, χωρίς καμιά ένδειξη αγροτικής καλλιέργειας. Όπως προκύπτει από την από 03.03.2006 αναφορά του δασολόγου Στ. Παπαδόπουλου και το υπ' αριθμ. πρωτ. 6862/07/09.03.2010, μετά την ψήφιση του ν. 3208/2003, οι ήδη αιτούντες, με τις υπ' αριθμ. πρωτ. 1049/09.03.2005 και 1798/22.04.2005 αιτήσεις τους, ζήτησαν την επανέκδοση οριστικού τίτλου για τα 1600 τ.μ. επικαλού­μενοι τις διατάξεις της παρ. 10 του άρθρου 21 και των παρ. 1 και 2 του άρθρου 17 του ν. 3208/2003. Σημειωτέον ότι κατά της υπ' αριθμ. 29/1996 απόφασης του Ειρηνοδικείου Συκιάς και της υπ' αριθμ. 223/1996 απόφα­σης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Χαλκιδικής ασκήθηκε η από 22.09. 2005 τριτανακοπή από τους Σ. Β. κ.λπ. (συν. 8, ήτοι οι πρώτοι 8 από τους ήδη αιτούντες), φερόμενους ως ιδιοκτήτες εξοχικών κατοικιών εντός του οικισμού Όρμος Παναγιάς. Στο υπ' αριθμ. 105052/3219/02.11.2005 έγγραφο του Τμήματος Νομικών Υποθέσεων του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κατόπιν σχετικού ερωτήματος της Δ/νσης Δα­σών Περιφ. Κεντρικής Μακεδονίας, αναφέρεται, ότι, εφόσον διαπιστωθεί αρμοδίως ότι η επίμαχη έκταση εγκαταλείφθηκε από την ημέρα του ορι­στικού παραχωρητηρίου έως την έναρξη ισχύος του ν. 3208/2003, τα σχετικά παραχωρητήρια πρέπει να ανακληθούν, ενώ σε ότι αφορά την υπαγωγή της εν λόγω έκτασης στο άρθρο 10 παρ. 2 περ. γ του ν. 3208/ 2003, αναφέρεται ότι η περίπτωση αυτή αφορά τις παραχωρήσεις που πραγματοποιήθηκαν βάσει σχετικού διατάγματος που εκδόθηκε κατ' επί­κληση του άρθρου 192 του ν. 4173/1929, ενώ για την υπό κρίση έκταση η παραχώρηση στηρίχθηκε στο άρθρο 180, 181 και επομένως το άρθρο 10 παρ. 2 περ. γ του ν. 3208/2003 δεν βρίσκει εφαρμογή. Στη συνέχεια συντάχθηκε το από 20.02.2006 τοπογραφικό διάγραμμα, στο οποίο τοπο­θετήθηκαν οι προαναφερθέντες οριστικοί τίτλοι, βάσει των περιγραφόμε­νων σε αυτούς ορίων και πλευρικών διαστάσεων που αναφέρονται στα οικεία πρωτόκολλα εγκατάστασης, με τη βοήθεια και της ορθοφωτογραφίας έτους 1996, ενώ στις 20.03.2006 πραγματοποιήθηκε και επιτόπια αυτοψία, κατά την οποία - και ύστερα από εφαρμογή στο έδαφος των παραπάνω τίτλων - διαπιστώθηκε ότι οι επίδικες εκτάσεις καλύπτονται από βλάστηση αείφυλλων πλατύφυλλων και λίγες διάσπαρτες ελιές 8-10 ετών, χωρίς κα­μιά ένδειξη αγροτικής καλλιέργειας, ενόψει δε αυτών με την από 03.03. 2006 αναφορά του ο δασολόγος Σ. Π. εισηγήθηκε την ανά­κληση των σχετικών οριστικών τίτλων παραχώρησης. Κατ' αποδοχή της εισήγησης αυτής και των λοιπών στοιχείων του φακέλου ο Γενικός Γραμ­ματέας Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας εξέδωσε την ήδη προ­σβαλ­λόμενη υπ' αριθμ. πρωτ. 2576/28.03.2006 απόφαση, με την οποία ανα­κάλεσε τους υπ' αριθμ. 31888/1705/12.03.1935 και 14158/24.05.1937 οριστικούς τίτλους παραχώρησης και κήρυξε έκπτωτους τους Α. Κ., Α. Φ. και Ι. Τ. από κάθε δικαίωμα στις επίμαχες εκτά­σεις.

    8. Επειδή, προβάλλεται ότι κατά παράβαση του άρθρου 21 παρ. 10 του ν. 3208/2003 η προσβαλλόμενη απόφαση αμφισβητεί τον μη δασικό χαρακτήρα της επίμαχης εκτάσεως, παρά το γεγονός ότι αυτό έχει ήδη κριθεί με δικαστικές αποφάσεις κατά τη διαδικασία του ν. 248/1976.

    9. Επειδή, όπως έχει κριθεί, αρμόδια όργανα για να εκφέρουν κρίση ως προς τον δασικό ή μη χαρακτήρα ορισμένης εκτάσεως, δηλαδή κρίση η οποία συνιστά διαπίστωση πραγματικής καταστάσεως που αποτε­λεί προϋπόθεση εφαρμογής διατάξεων της δασικής νομοθεσίας, είναι οι οικείες δασικές αρχές. Εξ άλλου, με τις διατάξεις του ν. 248/1976 καθορί­ζεται η διαδικασία κτηματογραφήσεως των δασικών εκτάσεων της χώρας και καταρτίσεως του κτηματολογίου. Κατά τη διαδικασία αυτή, ο δασικός ή μη χαρακτήρας των εκτάσεων προβάλλει ως προκριματικό ζήτημα, το δε Ειρηνοδικείο και, σε δεύτερο βαθμό, το Πρωτοδικείο έχουν αρμοδιότητα, ασκούμενη κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας, μόνον για την επίλυση αμφισβητήσεων ως προς την ύπαρξη ιδιωτικών δικαιωμάτων σε ακίνητα που βρίσκονται στην υπό κτηματογράφηση περιοχή, δηλαδή δια­φορών που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων, και μόνον παρεμπίπτουσα κρίση μπορούν να εκφέρουν ως προς τον δασικό χαρακτήρα της εκτάσεως, ενώ από την παρεμπίπτουσα αυτή κρίση δεν παράγεται δεδικασμένο που να δεσμεύει τις διοικητικές αρχές (βλ. ΣΕ 4247/2009, 3914, 3297/2007, 3909/2006, 4539/2005, 2977/1999, 1151/ 1997). Συνεπώς, ο παραπάνω λόγος ακυρώσεως είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.

    10. Επειδή, προβάλλεται ότι κατά παράβαση του άρθρου 20 παρ. 1 του ν. 2690/1999 η προσβαλλόμενη πράξη επικαλείται ως αιτιολογικό της έρεισμα την από 20.11.1999 ανεπίκαιρη έκθεση αυτοψίας που εκδόθηκε στις 20.11.1999, δηλαδή πέραν των έξι ετών πριν από την έκδοση της προσβαλλόμενης, η δε εισήγηση του δασολόγου δεν μπορεί να αντικατα­στήσει την αυτοψία αυτή, αφού δεν αντιπαραβάλλει τα πορίσματά της με τις αεροφωτογραφίες των ετών 1945, 1960, 1971, 1993, ενώ σε κάθε πε­ρίπτωση ήταν απαραίτητη η διενέργεια πλήρους νέου ελέγχου, ενόψει της νομοθετικής μεταβολής του άρθρου 3 του ν. 998/1979.

    11. Επειδή, ο ανωτέρω λόγος ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος, δεδομένου ότι η εν λόγω από 20.11.1999 αυτοψία δεν διε­νεργήθηκε στα πλαίσια τήρησης ουσιώδους τύπου ως γνωμοδότηση για την έκδοση της προσβαλλόμενης ανακλητικής πράξης, ώστε να τυγχάνουν εφαρμογής τα σχετικώς επικαλούμενα από τους αιτούντες περί ανεπικαί­ρου της γνωμοδότησης λόγω της μεσολάβησης μακρού χρόνου μεταξύ αυ­τής και της προσβαλλόμενης πράξης, αλλά πρόκειται για διαπίστωση από τα αρμόδια προς τούτο όργανα ότι κατά το χρόνο διενέργειας της αυτοψίας είχε εκλείψει αναγκαία για τη διατήρηση της παραχώρησης προϋπόθεση - η οποία, όπως έχει κριθεί (βλ. ΣΕ 4667/2011 κ.α.), πρέπει να συντρέχει συνεχώς και αδιαλείπτως - και συγκεκριμένα η επίμαχη έκταση δεν έφερε καμία ένδειξη αγροτικής καλλιέργειας, ως όφειλε σύμφωνα με τα σχετικά παραχωρητήρια.

    12. Επειδή, προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη στερείται ειδικής αιτιολογίας ως προς τους λόγους ανακλήσεως των παραχωρητη­ρίων, ενόψει και των δικαστικών αποφάσεων, με τις οποίες κρίθηκε ότι οι επίμαχες εκτάσεις έχουν αποβάλει το δασικό χαρακτήρα τους, της παρό­δου εβδομήντα ετών από τις παραχωρήσεις και του γεγονότος ότι η διά­ταξη του άρθρου 180 του ν. 4173/1929 δεν επέβαλε τη διατήρηση της έκτασης εκχερσωμένης.

    13. Επειδή, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη 6η σκέψη, με την παραχώρηση της εκτάσεως προς τον ανωτέρω σκοπό δεν αποχαρα­κτηρίζεται η παραχωρούμενη δασική έκταση, αλλά απλώς επιτρέπεται η χρησιμοποίησή της για μόνιμη γεωργική ή δενδροκομική εκμετάλλευση, αποκλείεται δε η περαιτέρω αλλαγή της χρήσεως της παραχωρηθείσας εκτάσεως σε οικιστική ή άλλη. Επομένως κατά γενική αρχή που απορρέει από τη δασική νομοθεσία, όπως αλληλοδιαδόχως ίσχυσε, αν η προϋπό­θεση αυτή δεν συνέτρεχε κατά την έκδοση του οριστικού παραχωρη­τηρίου, ή αν εκλείψει μεταγενεστέρως λόγω πράξεων ή παραλείψεων του παρα­χωρησιούχου ή των διαδόχων του ,όπως συνέβη εν προκειμένω, η παρα­χώρηση υπόκειται σε άρση με διοικητική πράξη, που εκδίδεται μόλις διαπιστωθεί η έλλειψη ή η απώλεια της προϋποθέ­σεως αυτής. Ενόψει τούτων, ο παραπάνω λόγος ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί ως αβά­σιμος.

    14. Επειδή, προβάλλεται ότι κατά παράβαση του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος και του άρθρου 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ με την προσβαλλόμενη απόφαση ανακλήθηκαν τα επίμαχα πα­ραχωρητήρια, ακόμη και αν ήθελε θεωρηθεί ότι υφίσταται εκ του νόμου επιφύλαξη ανάκλησης ως αίρεση του εμπραγμάτου δικαιώματος, ενόψει των συγκεκριμένων πραγματικών προϋποθέσεων της κρινόμενης υπόθε­σης (απώλεια δασικού χαρακτήρα, παρέλευση εβδομήντα και πλέον ετών). Ο λόγος αυτός πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος δεδομένου ότι οι διατά­ξεις επί τη βάσει των οποίων έγινε η παραχώρηση των επίμαχων εκτά­σεων στον δικαιοπάροχο των αιτούντων και ακολούθως η προσβαλλόμενη ανάκληση της παραχωρήσεως αυτής, λόγω μη εκπληρώσεως των σκοπών για τους οποίους έγινε η παραχώρηση, δεν προσκρούουν στις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος και του άρθρου 1 του Πρώτου Προ­σθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. Οι διατάξεις αυτές δεν αποκλείουν την ανάκληση παραχωρητηρίων παρά την παρέλευση μεγάλου χρονικού δια­στήματος (πρβλ. ΣΕ 3937/2006).

    15. Επειδή, προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε αναρμοδίως, διότι μετά την ένταξη της επίμαχης έκτασης στο σχέδιο πό­λεως Όρμου Παναγιάς Χαλκιδικής με την 55255/22.1.1988 απόφαση του Νομάρχη Χαλκιδικής εξέλειπε η αρμοδιότητα του Δασαρχείου Πολυγύρου και της Δ/νσης Δασών για την ανάκληση της επίμαχης έκτασης. Ο λόγος αυτός πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος διότι, εκτός του ότι λόγω του παραλιακού χαρακτήρα του οικισμού (σύμφωνα με την από 20.11.1999 έκθεση αυτοψίας του δασολόγου Λ. Π. η επίδικη έκταση βρί­σκεται σε απόσταση 50 μέτρα περίπου από τη θάλασσα - βλ. στο φάκελο την έκθεση αυτοψίας) η ένταξή του στο σχέδιο πόλεως έπρεπε να γίνει με διάταγμα (πρβλ. ΣτΕ Ολ. 3661/2005, 2213/2008 κ.ά), το γεγονός ότι η επίμαχη έκταση έχει ενταχθεί στο σχέδιο πόλεως δεν έχει ως συνέπεια ότι η έκταση αυτή απώλεσε το δασικό της χαρακτήρα, αλλά η ένταξή της έλαβε χώρα με το ειδικό αυτό καθεστώς εξακολουθεί δε να προστατεύεται από τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, με περαιτέρω συνέπεια αρμόδιο να είναι το Δασαρχείο Πολυγύρου.

    16. Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, πρέπει να απορριφθεί η κρινό­μενη αίτηση και να γίνει δεκτή η παρέμβαση.