Αναιρετικοί λόγοι κατά αποφάσεων πολυμελών πρωτοδικείων -
Προστασία καταναλωτή - Γενικοί όροι συναλλαγών - Καταχρηστικότητα -
Ασφαλιστική σύμβαση - Εξαίρεση από την ασφαλιστική κάλυψη -. Ο όρος της
ασφαλιστικής σύμβασης βάσει του οποίου εξαιρείται από την ασφαλιστική
κάλυψη οποιοδήποτε τροχαίο ατύχημα όταν ο οδηγός δεν φέρει ζώνη
ασφαλείας, αποτελεί γενικό όρο που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί
καταχρηστικός. Περίπτωση όπου κρίθηκε ότι ορθώς δεν επιδικάστηκε
ασφαλιστική αποζημίωση στους κληρονόμους θανατωθέντος σε αυτοκινητικό
ατύχημα, διότι ο εν λόγω δεν φορούσε κατά το ατύχημα τη ζώνη ασφαλείας.
Απόρριψη αναιρετικού λόγου από τον αριθ. 1 του άρθρου 560 ΚΠολΔ.
Απαράδεκτος ο αναιρετικός λόγος από το άρθρο 559 αριθ. 13 ΚΠολΔ για
εσφαλμένη εφαρμογή των ορισμών του νόμου ως προς το βάρος απόδειξης,
καθώς αυτός δεν περιλαμβάνεται στους λόγους για τους οποίους
περιοριστικά επιτρέπεται η αναίρεση κατά των αποφάσεων των πολυμελών
πρωτοδικείων που εκδίδονται σε εφέσεις κατά των αποφάσεων των
ειρηνοδικείων.
Αριθμός 801/2013
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Α1' Πολιτικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Βασίλειο Λυκούδη,
Αντιπρόεδρο Αρείου Πάγου, Ιωάννη Σίδερη, Νικόλαο Λεοντή, Γεώργιο
Γεωργέλλη και Ιωάννη Χαμηλοθώρη, Αρεοπαγίτες.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 5
Νοεμβρίου 2012, με την παρουσία και της Γραμματέως Χριστίνας
Σταυροπούλου, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:
Των αναιρεσειόντων: 1. Ά. χας Σ. Ζ., το γένος
Π., 2. Μ. Ζ. του Σ., 3. Κ. - Θ. Ζ. του Σ. και 4. Μ. Ζ. του Σ., κατοίκων
..., οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν από τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους Αντώνιο
Επιτροπάκη, με δήλωση κατ' άρθρο 242 παρ. 2 ΚΠολΔ.
Της αναιρεσιβλήτου: Ανώνυμης ασφαλιστικής
εταιρείας με την επωνυμία "I. Α.Α.Ε.Γ.Α", που εδρεύει στη ... και
εκπροσωπείται νόμιμα, η οποία εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο
της Δημήτριο Παπαδόπουλο, με δήλωση κατ' άρθρο 242 παρ. 2 ΚΠολΔ.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 5
Αυγούστου 2005 αγωγή των ήδη αναιρεσειόντων που κατατέθηκε στο
Ειρηνοδικείο Ηρακλείου. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 256/2007 οριστική του
ιδίου Δικαστηρίου και 86/2009 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ηρακλείου. Την
αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητούν οι αναιρεσείοντες με την από 15
Σεπτεμβρίου 2010 αίτησή τους.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης αυτής, που
εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν, όπως σημειώνεται
πιο πάνω. Ο Εισηγητής Αρεοπαγίτης, Ιωάννης Χαμηλοθώρης, ανέγνωσε την από
2 Ιουλίου 2012 έκθεση του κωλυομένου να συμμετέχει στη σύνθεση
Αρεοπαγίτη Βασιλείου Φούκα, με την οποία εισηγήθηκε να απορριφθεί ο
λόγος αναιρέσεως.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Από το άρθρο 560 ΚΠολΔ προκύπτει ότι κατά των
αποφάσεων των ειρηνοδικείων και κατά των αποφάσεων των πολυμελών
Πρωτοδικείων, οι οποίες εκδίδονται σε εφέσεις κατά των αποφάσεων των
Ειρηνοδικείων, επιτρέπεται αναίρεση για ορισμένους λόγους, που
αναφέρονται περιοριστικός στην εν λόγω διάταξη και συγκεκριμένα, 1) αν
παραβιάστηκε κανόνας του ουσιαστικού δικαίου, 2) αν το δικαστήριο δεν
συγκροτήθηκε όπως ορίζει ο νόμος ή δίκασε ειρηνοδίκης του οποίου είχε
γίνει δεκτή η εξαίρεση, 3) αν το δικαστήριο έχει υπερβεί τη δικαιοδοσία
των πολιτικών δικαστηρίων ή δεν είχε καθ' ύλην αρμοδιότητα και 4) αν
παράνομα αποκλείστηκε η δημοσιότητα της διαδικασίας. Οι διατάξεις αυτές
του άρθρου 560 ΚΠολΔ είναι ειδικές ως προς τους λόγους αναίρεσης των πιο
πάνω αποφάσεων και αποκλείουν την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 559
ΚΠολΔ που αναφέρονται στους λόγους αναίρεσης των αποφάσεων των
υπόλοιπων δικαστηρίων. Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 1 του ν.
2251/1994 για την προστασία των καταναλωτών, οι γενικοί όροι των
συναλλαγών, δηλαδή οι όροι που έχουν διατυπωθεί εκ των προτέρων για
αόριστο αριθμό μελλοντικών συμβάσεων, δεν δεσμεύουν τον καταναλωτή, εάν
κατά την κατάρτιση της σύμβασης τους αγνοούσε ανυπαιτίως, κατά δε την
παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου, γενικοί όροι των συναλλαγών απαγορεύονται
και είναι άκυροι, αν έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική διατάραξη της
ισορροπίας των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλομένων σε βάρος
του καταναλωτή, όπως είναι και ο ασφαλισμένος σε ασφαλιστική εταιρεία,
στον οποίο αυτή, χωρίς ουσιαστική διαπραγμάτευση, αλλά με βάση
προδιατυπωμένους γενικούς όρους, παρέχει, εκτός άλλων, κάλυψη κινδύνων
ζωής ή ατυχήματος. Ο καταχρηστικός χαρακτήρας γενικού όρου ενσωματωμένου
σε σύμβαση, κρίνεται αφού ληφθούν υπόψη η φύση των αγαθών ή υπηρεσιών,
το σύνολο των ειδικών συνθηκών κατά τη σύναψη της και όλες οι υπόλοιπες
ρήτρες της σύμβασης ή άλλης σύμβασης από την οποία αυτή εξαρτάται.
Περαιτέρω, εκτός από την πιο πάνω γενική ρήτρα για την καταχρηστικότητα
των γενικών όρων των συναλλαγών, στην παράγραφο 7 του άρθρου 2 του ν.
2251/1994 απαριθμούνται ενδεικτικώς και τριάντα μία περιπτώσεις γενικών
όρων που θεωρούνται καταχρηστικοί, χωρίς έρευνα της συνδρομής των
προϋποθέσεων της γενικής ρήτρας, αφού στις περιπτώσεις αυτές οι γενικοί
όροι θεωρούνται κατ' αμάχητο τεκμήριο ότι έχουν καταχρηστικό χαρακτήρα
(ΟλΑΠ 15/2007). Στις εν λόγω περιπτώσεις περιλαμβάνεται και εκείνη του
στοιχείου β', σύμφωνα με την οποία καταχρηστικοί είναι και οι όροι, που
περιορίζουν τις ανειλημμένες συμβατικές υποχρεώσεις και ευθύνες των
προμηθευτών. Τέλος, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 10 του ίδιου
νόμου 2251/1994, όροι της σύμβασης που δεν μπορεί να χαρακτηριστούν ως
γενικοί όροι των συναλλαγών, αποτελούν όμως προδιατυπωμένους όρους, που
δεν έχουν καταστεί αντικείμενο ατομικής δίαπραγμάτευσης, γεγονός που εξ
ορισμού συμβαίνει όταν ο καταναλωτής δεν μπόρεσε να επηρεάσει το
περιεχόμενο τους, εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 2 του ν.
2251/1994, και ελέγχονται ως προς το κύρος και την καταχρηστικότητά τους
με βάση τις προπαρατιθέμενες διατάξεις του νόμου αυτού. Για την
ενίσχυση μάλιστα της θέσης του καταναλωτή προβλέπεται με την ίδια
διάταξη ότι το βάρος απόδειξης ότι υπήρξε ατομική διαπραγμάτευση του
σχετικού όρου, γεγονός το οποίο έχει ως συνέπεια να τίθεται ο όρος αυτός
εκτός του προστατευτικού πεδίου του εν λόγω άρθρου, φέρει ο
προμηθευτής.
Στην προκειμένη περίπτωση, το Πολυμελές
Πρωτοδικείο Ηρακλείου, με την προσβαλλόμενη απόφαση του 86/2009, η οποία
εκδόθηκε επί της από 15.10.2007 έφεσης των ήδη αναιρεσειόντων κατά της
απόφασης 256/2007 του Ειρηνοδικείου Ηρακλείου, εξαφάνισε την τελευταία
απόφαση και απέρριψε, ως ουσιαστικά αβάσιμη, την από 5.8.2005 αγωγή των
εναγόντων και ήδη αναιρεσειόντων, με την οποία αυτοί ζήτησαν την
καταδίκη της εναγομένης και ήδη αναiρεσίβλητης ασφαλιστικής εταιρίας
στην πληρωμή του ποσού των 15.000 ευρώ, ως ασφαλιστικής αποζημίωσης από
το θάνατο σε τροχαίο ατύχημα του Σ. Ζ., συζύγου της πρώτης και πατέρα
των λοιπών, κίνδυνο τον οποίο εκείνος είχε καλύψει με σύμβαση ασφάλισης
με την τελευταία. Οι αναιρεσείοντες προβάλλουν ήδη την αιτίαση ότι το
Πολυμελές Πρωτοδικείο Ηρακλείου, το οποίο δίκασε ως εφετείο, εσφαλμένα
δεν εφάρμοσε τη διάταξη της παραγράφου 10 του άρθρου 2 του ν. 2251/1994,
με συνέπεια να δεχθεί ότι ο όρος της ασφαλιστικής σύμβασης "ότι
εξαιρείται από την ασφαλιστική κάλυψη οποιοδήποτε τροχαίο ατύχημα όταν ο
οδηγός δεν φέρει ζώνη ασφάλειας" ήταν γνωστός στον αντισυμβαλλόμενο στη
σύμβαση Σ. Ζ. και δεν υπήρξε καταχρηστικός, παραγνωρίζοντας ότι το
βάρος απόδειξης της ατομικής διαπραγμάτευσης και της γνώσης του όρου
αυτού από τον ασφαλισμένο καταναλωτή κατά την κατάρτιση της σύμβασης,
στοιχεία τα οποία οι ίδιοι αρνήθηκαν, έφερε η εναγομένη ασφαλιστική
εταιρία και να υποπέσει έτσι στην πλημμέλεια του άρθρου 560 αριθ. 1
ΚΠολΔ. Όπως προκύπτει, από την επισκόπηση της αναιρεσιβαλλόμενης
απόφασης, το Πολυμελές Πρωτοδικείο Ηρακλείου, το οποίο δίκασε ως
εφετείο, έκρινε ότι ο περιεχόμενος στην ασφαλιστική σύμβαση όρος ότι
"εξαιρείται από την κάλυψη του κινδύνου θανάτου ή ολικής ανικανότητας
οποιοδήποτε τροχαίο ατύχημα, όταν ο οδηγός δεν φέρει ζώνη ασφάλειας",
τον οποίο δεν αποδείχθηκε ότι ανυπαιτίως αγνοούσε ο ασφαλισμένος,
αποτελεί γενικό όρο, που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί καταχρηστικός,
εφόσον δεν έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική διατάραξη της ισορροπίας των
δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλομένων σε βάρος του καταναλωτή,
σύμφωνα με την έννοια της παραγράφου 6 του άρθρου 2 του ν. 2251/1994,
ούτε περιορίζει τις ανειλημμένες συμβατικές υποχρεώσεις και ευθύνες του
προμηθευτή (ασφαλιστικής εταιρίας) κατά την έννοια της παραγράφου 7
(στοιχ. β') του ίδιου άρθρου 2 του ν. 2251/1994. Με την αίτηση όμως
αναίρεσης, δεν τίθεται ζήτημα ψευδούς ερμηνείας ή εσφαλμένης εφαρμογής
των εν λόγω διατάξεων του ν. 2251/1994, αφού αυτή περιορίζεται στη
διατύπωση αιτιάσεων για εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή της παρ. 10 του
άρθρου 2 του ν. 2251/1994, οι οποίες εστιάζονται ειδικότερα στον πιο
πάνω ισχυρισμό ότι το πολυμελές πρωτοδικείο, παρά τη ρητή πρόβλεψη της
τελευταίας διάταξης για επιβολή του, βάρους απόδειξης στην εναγομένη
ασφαλιστική εταιρία, δέχθηκε ότι ο επίμαχος όρος ήταν γνωστός στον
αντισυμβαλλόμενο Σ. Ζ. και δεν υπήρξε καταχρηστικός, χωρίς να
προσκομιστεί καμιά απόδειξη εκ μέρους εκείνης και μάλιστα αναφορικά με
την ύπαρξη ατομικής διαπραγμάτευσης για την ένταξη του όρου αυτού στη
σύμβαση ασφάλισης. Θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι στην ένδικη περίπτωση
δεν τέθηκε, ούτε μπορούσε να τεθεί ζήτημα εφαρμογής της διάταξης της
παρ. 10 του άρθρου 2 του ν. 2251/1994, αφού με τη διάταξη αυτή, όπως
προεκτέθηκε, προβλέπεται απλώς η ένταξη στο προστατευτικό για τον
καταναλωτή πεδίο του άρθρου 2 του ν. 2251/1994, που αναφέρεται στους
γενικούς όρους των συναλλαγών, και των όρων εκείνων της σύμβασης που δεν
μπορεί να χαρακτηριστούν ως γενικοί όροι των συναλλαγών, αποτελούν όμως
προδιατυπωμένους όρους, που δεν έχουν καταστεί αντικείμενο ατομικής
διαπραγμάτευσης. Πράγματι, το γεγονός ότι το Πολυμελές Πρωτοδικείο
χαρακτήρισε τον επίμαχο όρο, ως γενικό όρο των συναλλαγών, συνεπαγόταν
ευθέως την εξέταση του κύρους του υπό το πρίσμα των διατάξεων του πιο
πάνω άρθρου 2 του ν. 2251/1994, όπως και συνέβη, και δεν ήταν αναγκαία
για το σκοπό αυτό η προσφυγή στη διάταξη της παρ. 10 του άρθρου αυτού.
Συνακόλουθα ο μοναδικός λόγος αναίρεσης από το άρθρο 560 αριθ. 1 ΚΠολΔ
είναι αβάσιμος. Εξάλλου, με την εκδοχή ότι προβάλλεται από τους
αναιρεσείοντες και η αιτίαση από το άρθρο 559 αριθ.13 ΚΠολΔ, για
εσφαλμένη εφαρμογή των ορισμών του νόμου ως προς το βάρος απόδειξης, ο
λόγος αυτός είναι απαράδεκτος, διότι δεν περιλαμβάνεται στους λόγους,
για τους οποίους, σύμφωνα με το άρθρο 560 ΚΠολΔ, περιοριστικά
επιτρέπεται η αναίρεση κατά των αποφάσεων των πολυμελών πρωτοδικείων,
που εκδίδονται σε εφέσεις κατά των αποφάσεων των ειρηνοδικείων. Επομένως
πρέπει να απορριφθεί η ένδικη αίτηση αναίρεσης και να καταδικαστούν οι
αναιρεσείοντες στα δικαστικά έξοδα της αναιρεσίβλητης (176, 183 ΚΠολΔ),
όπως ορίζεται στο διατακτικό.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 15.9.2010 αίτηση για αναίρεση της απόφασης 86/2009 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ηρακλείου.
Καταδικάζει τους αναιρεσείοντες στα δικαστικά
έξοδα της αναιρεσίβλητης, τα οποία ορίζει στο ποσό των δύο χιλιάδων
επτακοσίων (2.700) ευρώ.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 7.1.2013
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 23 Απριλίου 2013.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
